Báo cáo Chuyên đề Âm nhạc Lớp 8 - Đổi mới phương pháp dạy âm nhạc thường thức nhằm phát huy tính tích cực và giáo dục văn hóa âm nhạc cho học sinh Lớp 8 Trường THCS Đại Lào - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Thị Dạ Kiều

Nội dung tài liệu: Báo cáo Chuyên đề Âm nhạc Lớp 8 - Đổi mới phương pháp dạy âm nhạc thường thức nhằm phát huy tính tích cực và giáo dục văn hóa âm nhạc cho học sinh Lớp 8 Trường THCS Đại Lào - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Thị Dạ Kiều

1. Trong giờ học Âm nhạc thường thức ngoài những thông tin đã có trong sách giáo khoa, nếu giáo viên có những câu chuyện kể về tác giả, tác phẩm hay các tư liệu về các sinh hoạt âm nhạc, các loại nhạc cụ... thì sẽ thu hút được sự tập trung chú ý của học sinh vào bài học, giúp các em dễ nhớ hơn nội dung bài học và góp phần tích cực trong việc giáo dục đạo đức, tình cảm cho các em thông qua bộ môn. Ví dụ: - Khi giới thiệu nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu (tiết 11 lớp 8) tôi đã kể cho các em nghe câu chuyện nhạc sỹ sáng tác ca khúc đầu tay của mình, bài hát “Đoàn vệ quốc quân”, như thế nào. Giới thiệu cho các em biết rằng, một thành công to lớn của nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu là đã phổ nhạc cho các bài thơ như: “Thuyền và biển ” (thơ Xuân Quỳnh), “Hành khúc ngày và đêm” (thơ Bùi Công Minh), ”Bóng cây kơnia” (thơ Ngọc Anh). . . - Dạy bài “Một số nhạc cụ dân tộc Việt Nam " (tiết 14 lớp 8) khi giới thiệu Cồng Chiêng, tôi đã kể cho các em nghe câu chuyện nói về phong tục người Tây Nguyên sử dụng Cồng Chiêng trong lễ “Thổi tai” một nghi lễ trang trọng của họ: Nói đến Đàn đá, kể cho học sinh nghe chuyện người Pháp đã lấy cắp cây đàn đá cổ của người Việt chúng ta được phát hiện trước năm 1930 tại Tây Nguyên (Nay dàn Đàn đá đó còn trưng bày tại bảo tàng Luse, Pháp). Qua những câu chuyện như vậy, đã góp phần không nhỏ trong việc giáo dục ý thức giữ gìn, bảo vệ bản sắc văn hoá dân tộc và lòng yêu quê hương đất nước cho học sinh. *Sử dụng tranh ảnh Mỗi bài Âm nhạc thường thức trong sách giáo khoa của các em đều có tranh ảnh minh hoạ nhưng chất lượng của nó chưa cao, chủ yếu là hình trắng đen. Việc vẽ phóng to các bức tranh và tô màu bức tranh đó sẽ giúp các em quan sát rõ hơn, hấp dẫn hơn, điều này sẽ góp phần cho giờ học sinh động và có hiệu quả hơn. Ngoài ra tôi còn sưu tầm các tranh ảnh khác từ các tư liệu, sách báo để giới thiệu cho học sinh trong tiết dạy. * Nghe nhạc Trong bài học Âm nhạc thường thức thì nghe nhạc là một phần không thể thiếu được, tuỳ từng tiết học, tuỳ điều kiện trang thiết bị môn học ở trường mà cho học sinh nghe nhạc bằng nhiều hình thức khác nhau. * Học sinh hát Một số tác giả có nhiều ca khúc được các em thuộc, đặc biệt là các bài hát viết về thiếu nhi như các ca khúc Múa vui, Nhớ ơn Bác, Đội kèn tí hon của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điếu vì vậy giáo viên cần tạo điều kiện, khuyến khích các em trình bày các ca khúc này, điều này làm các em thực sự hứng thú. Mặt khác các bạn trong lớp cũng mong muốn được nghe bạn mình hát.
2. Qua việc trình bày các ca khúc của các nhạc sỹ, các em sẽ dễ nhớ hơn tên tác giả của các ca khúc. Có thể cho các em hát đơn ca, song ca, tốp ca hoặc cả lớp cùng hát tuỳ theo tính chất của từng bài hát. * Giáo viên hát Qua quá trình giảng dạy học sinh ở trường THCS tôi nhận thấy các em rất thích được nghe cô thầy mình hát, mặc dù cô thầy hát không hay bằng các ca sỹ chuyên nghiệp hát qua băng, đĩa. Hiện nay có rất nhiều ca khúc của các nhạc sỹ được in trong các tập ca khúc. Chúng ta có thể sưu tầm và tập hát để hát cho các em nghe trong các giờ dạy Âm nhạc thường thức. *Sử dụng đàn Organ keyboard Với những bài giới thiệu nhạc cụ, để cho học sinh nghe và phân biệt âm sắc của các loại nhạc cụ, giáo viên có thể sử dụng tiếng đàn được cài sẵn trong đàn Organ keyboard cho các em nghe. Ngoài ra giáo viên có thể đánh cho các em nghe một số bài độc tấu được sử dụng âm sắc của các nhạc cụ mà các em vừa được giới thiệu, qua đó cho học sinh phân biệt sắc tiếng của các nhạc cụ và đưa ra những ý kiến nhận xét của mình về màu sắc âm thanh của các loại nhạc cụ. c. Phối hợp các phương pháp trong tiết học Sự phối hợp các phương pháp trong tiết học là rất quan trọng. Chúng ta phải lựa chọn phương pháp nào cho từng tiết học cụ thể và sử dụng phối hợp các phương pháp đó như thế nào để đạt kết quả cao nhất. Có thể chia phân môn Âm nhạc thường thức thành ba dạng bài như sau: + Giới thiệu tác giả, tác phẩm. + Giới thiệu nhạc cụ dân tộc + Giới thiệu về Hát bè. * Đối với bài giới thiệu tác giả Ngoài việc giới thiệu nhạc sĩ, tác phẩm âm nhạc qua sách giáo khoa, giáo viên kể cho học sinh nghe những câu chuyện về tác giả hoặc hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, tiếp đến cho các em trình bày những ca khúc của tác giả mà các em thuộc: Giáo viên hát trích đoạn một vài ca khúc và cuối cùng là cho các xem và nghe video. Ví du : Giới thiệu nhạc sĩ Sopanh và bản “Nhạc Buồn”( âm nhạc 8 – tiết 29 )Tôi ghi sẵn câu hỏi ở bảng phụ (máy chiếu ) lần lượt từng câu. ? Cho biết năm sinh, nơi sinh, năm mất của nhạc sĩ Sopanh? ? Nhạc sĩ Sopanh sáng tác những thể loại nào ? ? Ngoài sang tác ông còn nổi tiếng về lĩnh vực nào? ? Có cuộc thi nào mang tên ông? Các nhóm dơ tay trả lời nhóm nào trả lời đúng nhiều nhất là nhóm thắng. Tôi cho điểm cho nhóm trả lời nhanh và đúng để tạo hứng thú thi đua. Theo tôi phân môn này đừng quá đặt kiến thức nặng nề bắt học sinh phải
3. thuộc. Khi giới thiệu về nhạc sĩ các em cần nhớ, năm sinh, nơi sinh, năm mất, nơi mất ( nếu nhạc sĩ đã mất ). Các tác phẩm của nhạc sĩ ấy, ý nghĩa, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. Ví dụ: Khi GV dạy tiết 21 giới thiệu nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn, GV phải chuẩn bị đàn và hát một số bài hát như Quê em miền trung du, Biết ơn Võ Thị Sáu từ đó GV yêu cầu HS nêu cảm nhận và nội dung của bài hát. Hay khi dạy Tiết 33 Giới thiệu Sơ lược về một số thể loại nhạc đàn, GV có thể yêu cầu HS thi thuyết trình, trình chiếu về các thể loại nhạc đàn cổ của Việt Nam giúp HS ghi nhớ, khắc sâu hơn, phong phú hơn vốn kiến thức, hiểu biết của mình để HS tích cực, chủ động và hứng thú trong giờ học điều đó phụ thuộc vào lòng yêu nghề, ý thức trách nhiệm, nhiệt tình và sáng tạo của mổi GV. Ví dụ: Tìm hiểu về hát Bè: -Giới Thiệu: Trong nghệ thuật biểu diễn ca hát, khi hát từ 2 người trở lên, người ta có thể hát bè. Thông thường, hát bè bao giờ cũng có bè chính và bè phụ họa. Các giọng hát của các bè cùng vang lên, có lúc tiết tấu giống nhau, có lúc khác nhau. Mỗi bè tuy có sự độc lập nhất định nhưng phải kết hợp hòa quyện chặt chẽ với nhau, bè phụ hỗ trợ cho bè chính để tạo nên những âm thanh đầy đặn, nhiều màu vẻ. Trong nghệ thuật hát bè, có kiểu hát bè "hòa âm" và hát bè "phức điệu". Người ta có thể hát từ 2 bè đến 4,5 bè,... Dù hát kiểu nào thì sự hòa hợp âm thanh vẫn là tiêu chuẩn cao nhất để đánh giá cách trình diễn đầy tính nghệ thuật này - Hát bè là hình thức hát từ hai người trở lên cùng hát một lời nhưng khác nhau về cao độ. -Có hai kiểu: Bè hòa âm và Bè phức điệu. Hát bè hòa âm: là hai nhóm hoặc hai người hát cùng nhau nhưng khác nhau về cao độ và các bè cách nhau một quãng 3. GV hướng dẫn HS thực hiện hát bè bài : “Con chim non” để HS cảm nhận. -Hát bè phức điệu: (Hát đuổi) là hai nhóm hoặc hai người hát cùng hoặc khác lời ca, không trùng nhau về trường độ, cao độ, nhóm hát trước, nhóm hát sau hoặc người hát trước, người hát sau. GV hướng dẫn HS thực hiện hát bè bài : “Hành khúc tới trường” để HS cảm nhận. -Trong âm nhạc người ta có thể chia thành Các loại giọng hát sau: -Có 6 loại giọng hát: Giọng nữ cao Giọng nữ trung Giọng nữ trầm
4. Giọng nam cao Giọng nam trung Giọng nam trầm -Từ cácloại giọng hát người ta tạo ra các hình thức hát 2 bè, 3 bè, 4 bè. Trên cơ sở giọng hát và cách phân chia bè hát, có thể xây dựng dàn hợp xướng các kiểu: -Có 4 loại hợp xướng: - Hợp xướng giọng nữ - Hợp xướng giọng nam - Hợp xướng giọng nam và nữ - Hợp xướng thiếu nhi. IV. GIÁO ÁN MINH HOẠ: Tuần 21 Tiết 21 - ÔN TẬP BÀI HÁT: KHÁT VỌNG MÙA XUÂN - ÔN TẬP TẬP ĐỌC NHẠC: TĐN SỐ 5 - ÂM NHẠC THƯỜNG THỨC: NHẠC SĨ NGUYỄN ĐỨC TOÀN VÀ BÀI HÁT BIẾT ƠN VÕ THỊ SÁU I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - HS biết: Hát đúng giai điệu, lời ca của bài Khát vọng mùa xuân. Biết hát kết hợp gõ đệm. Biết trình bày bài hát theo hính thức đơn ca, song ca, tốp ca,... HS đọc đúng giai điệu, ghép lời ca bài TĐN số 5, kết hợp gõ đệm. HS biết vài nét về tiểu sử và sáng tác âm nhạc của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn. - HS hiểu: Biết nội dung bài hát Biết ơn chị Võ Thị Sáu ca ngợi lòng yêu nước, sự hi sinh của nữ anh hùng Võ Thị Sáu. - HS vận dụng: phát biểu cảm nghĩ của mình về bài hát Biết ơn chị Võ Thị Sáu. 2. Năng lực Các năng lực chung: - Hợp tác nhóm, ngôn ngữ, giao tiếp. Các năng lực chuyên biệt: - Hoạt động âm nhạc, kết hợp, hiểu biết, cảm thụ; đánh giá. 3. Các phẩm chất - Yêu gia đình, quê hương, đất nước.
5. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Một vài hình ảnh về nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn - Băng đĩa bài hát Biết ơn Võ Thị Sáu và một bài hát khác của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn. - Đàn phím điện tử. 2. Học sinh - Sưu tầm một số tư liệu về nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn và những tác phẩm âm nhạc của ông. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC A. Hoạt động khởi động (4p) a) Mục tiêu: Ôn tập bài hát: Khát vọng mùa xuân. Ôn tập TĐN số 5. ÂNTT. b) Nội dung: HS lắng nghe hoàn thành nhiệm vụ GV giao c) Sản phẩm: HS luyện hát d) Tổ chức thực hiện: - GV Giới thiệu: Trở lại với bài hát Khát vọng mùa xuân của nhạc sĩ Mô-da, trong nội dung đầu tiên của bài học các em tiếp tục chú ý rèn kĩ năng biểu diễn, thể hiện sắc thái tình cảm khi hát . Với nội dung thứ 2- Ôn tập bài TĐN số 5- Làng tôi sẽ giúp các em củng cố thêm về nhịp 6/8. Đến với nội dung trọng tâm bài học qua chuyên mục Âm nhạc thường thức, chúng ta sẽ được làm quen với một tác phẩm khá nổi tiếng của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn –bài hát Biết ơn Võ Thị Sau B. Hoạt động hình thành kiến thức (38p) Hoạt động của GV - HS Sản phẩm dự kiến * HOẠT ĐỘNG 1: Ôn tập bài hát: Khát vọng mùa xuân, I ÔN TẬP : TĐN số 5 (12phút), 1.bài hát Khát a) Mục tiêu: Ôn tập bài hát: Khát vọng mùa xuân. TĐN số 5 vọng mùa xuân b) Nội dung: HS lắng nghe hoàn thành nhiệm vụ GV giao 2. Tập đọc nhạc c) Sản phẩm: HS luyện hát số 5: Làng tôi d) Tổ chức thực hiện: Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập - Hướng dẫn HS luyện thanh đơn giản (1phút) - GV chỉ huy cho HS đứng hát thể hiện đúng sắc thái, tình cảm của bài hát. - Mời lớp phó Văn thể mĩ lên điều hành nội dung ôn tập *Yêu cầu: Nhóm 1. Trình bày bài hát theo hình thức tốp ca, có thể hiện hát lĩnh xướng? Nhóm 2. Đọc TĐN kết hợp gõ phách
6. Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập - Luyên thanh theo hướng dẫn - Nhóm 1: Thống nhất lựa chọn hình thức trình bày (NL: thực hành; đánh giá; cảm thụ.) Nhóm 2. Đọc nhạc. Bước 3: Báo cáo, thảo luận -Nhận xét phần biểu cảm, cách biểu diễn của nhóm bạn. Bước 4: Kết luận, nhận định - Đánh giá, khen ngợi, cho điểm những HS biểu diễn tốt - Sửa chữa bổ sung ý kiến những HS chưa thật tốt. - Nhận xét tinh thần học tập của HS II. ÂM NHẠC * HOẠT ĐỘNG 2: ÂNTT (26 phút) THƯỜNG a) Mục tiêu: ÂNTT THỨC: b) Nội dung: HS lắng nghe hoàn thành nhiệm vụ GV giao NHẠC SĨ c) Sản phẩm: HS luyện hát NGUYẾN ĐỨC d) Tổ chức thực hiện: TOÀN VÀ BÀI Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập HÁT BIẾT ƠN - HS quan sát ảnh nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn VÕ THỊ SÁU H: Hãy nêu hiểu biết của em về nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn 1. Nhạc sĩ Nguyễn - GV bổ sung: Đức Toàn H: Kể tên một số ca khúc tiêu biểu của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn mà em biết? H: Bài hát Biét ơn Võ Thị sáu ra đời vào thời gian nào?( 1958) H: Em hiểu gì về người anh hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu. * GV bổ sung: Trả lời câu hỏi vì sao chị Võ Thị Sáu hi sinh trong kháng chiến chống Pháp mà mãi đến năm 1957 bài hát mới ra đời, thì nhạc sĩ trả lời rằng: "Khi chị Sáu hi sinh, cũng như bao người khác, tôi bận bịu với nhiều công việc của người Nhạc sĩ Nguyễn chiến sĩ trong kháng chiến nên không dễ viết. Đến năm Đức Toàn 1957 là thời điểm đất nước ta gặp nhiều thử thách khó - Sinh ngày: khăn trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước. Lúc 10/03/1928 này tôi đọc được một cuốn sách nhỏ của nhà văn Phùng - Quê: Hà Nội Quán viết về Võ Thị Sáu, tôi rất xúc động, cảm phục tấm gương anh dũng của một cô gái 16 tuổi. Hình tượng những * Một số ca khúc tiêu biểu: Quê em, bông hoa lê ki ma ở vùng quê đất đỏ của cô gái do Phùng Biết ơn Võ Thị Quán sáng tạo đã gợi ý chủ đề âm nhạc cho tôi. Và tôi bắt Sáu, Noi gương Lí đầu bài hát bằng hình tượng ấy: Mùa hoa lê ki ma nở ở quê Tự Trọng, Nguyễn ta miền đất đỏ, thôn xóm vẫn nhắc tên người anh hùng đã
7. chết cho mùa hoa lê ki ma nở" . Viết Xuân, Khâu Có thể nói bài hát về Võ Thị Sáu của nhạc sĩ là bài hát đầu áo gửi người chiến tiên của nền âm nhạc cách mạng của chúng ta viết thành sĩ,.. công về người anh hùng cụ thể. Nhưng cũng thật dễ hiểu 2. Bài hát Biết ơn bởi đó là một người con gái còn quá trẻ đã có hành động Võ Thi Sáu yêu nước phi thường, dễ khiến người sáng tác có cảm xúc - sáng tác năm mạnh để viết nên một tác phẩm hay. Chị Sáu đã hy sinh 1958 rồi. Giọng hát vẫn như còn vang dội vào trái tim những người đang sống giục đi không bao giờ lùi - Cho HS nghe bài hát Biết ơn Võ Thị Sáu. H: Em hãy phát biểu cảm nhận của mình sau khi được nghe bài hát Biết ơn Võ Thị Sáu.? - GV bổ sung. - Cho HS nghe lại bài hát lần 2. Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập - Trả lời câu hỏi (Kĩ năng tư duy) - Trả lời câu hỏi - Trả lời câu hỏi (Kĩ năng tư duy) - HS nghe giảng. - HS nghe hát. (Kĩ năng cảm thụ) - Trả lời câu hỏi. 3. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - Đánh giá phần trả lời của nhóm bạn - Bổ sung ý chưa đầy đủ Bước 4: Kết luận, nhận định - Ý thức tham gia học tập của cá nhân, nhóm HS. - Bổ sung kiến thức và định hướng giải quyết hạn chế. - Cho điểm miệng HS tích cực học tập, có phần trả lời hay. C. Hoạt động luyện tập (2p) a) Mục tiêu: Củng cố kiến thức. b) Nội dung: HS lắng nghe hoàn thành nhiệm vụ GV giao c) Sản phẩm: HS luyện hát d) Tổ chức thực hiện: H :Em hãy cho biết hoàn cảnh lịch sử đất nước ta trong giai đoạn bài hát Biết ơn Võ Thị Sáu ra đời D. Hoạt động vận dụng (2p) a) Mục tiêu: Vận dụng kiến thức, trả lời các câu hỏi
8. b) Nội dung: HS lắng nghe hoàn thành nhiệm vụ GV giao c) Sản phẩm: HS trả lời câu hỏi. H: Nêu một vài hiểu biết của em về nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn ? * Hướng dẫn HS học ở nhà - Ôn lại bài hát Khát vọng mùa xuân - Ôn lại bài TĐN số 5, kết hợp vỗ tay theo phách - Tìm hiểu bài hát Nổi trống lên các bạn ơi! của nhạc sĩ Phạm Tuyên - Sưu tầm một số ca khúc của nhạc sĩ Phạm Tuyên mà em biết V. KẾT LUẬN -Nói đến đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới dạy học Âm nhạc thường thức nói riêng, không thể không quan tâm đến phương tiện thiết bị, đồ dùng dạy học.Trong điều kiện các trường THCS hiện nay tuy cũng đã có nhưng chưa đầy đũ và chưa thể đáp ứng được yêu cầu giảng dạy như mong muốn. Để khắc phục khó khăn này, vai trò của GV là đặc biệt quan trọng cần sưu tầm, tích lũy tư liệu, video đĩa nhạc, sách nhạc, sách tham khảo, tranh ảnh và những gì cần thiết để khi lên lớp tạo đươc không khí hứng thú, tích cực cho HS. Đó là công việc thường xuyên, lâu dài mà bất kì GV Âm nhạc nào có lòng yêu nghề, có tinh thần trách nhiệm, tâm huyết với sự nghiệp giáo dục Âm nhạc đều cần phải quan tâm. Trên đây là chuyên đề về kinh nghiệm giảng dạy của Tôi, rất mong sự đóng góp nhiệt tình của BGH, các bạn đồng nghiệp . để chuyên đề đạt hiệu quả tốt đẹp nhất. Tôi xin chân thành cảm ơn! Bảo lộc, ngày 01 tháng 02 năm 2023 GV thực hiện Nguyễn Thị Dạ Kiều
9. DUYỆT TỔ TRƯỞNG DUYỆT BAN GIÁM HIỆU