Báo cáo Chuyên đề môn Lịch sử Lớp 7 - Một số giải pháp sử dụng các bộ phim hoạt hình, phim tài liệu nhằm giúp học sinh khắc sâu kiến thức trong phân môn Lịch sử 7 - Trường THCS Đại Lào

Nội dung tài liệu: Báo cáo Chuyên đề môn Lịch sử Lớp 7 - Một số giải pháp sử dụng các bộ phim hoạt hình, phim tài liệu nhằm giúp học sinh khắc sâu kiến thức trong phân môn Lịch sử 7 - Trường THCS Đại Lào

1. - Xác định nội dung nghiên cứu của bài học Lịch sử để lựa chọn tư liệu phim hoạt hình, phim tài liệu phù hợp với nội dung. Qua đó, trang bị cho học sinh thế giới quan duy vật biện chứng và tư duy khoa học. - Phim tài liệu hoặc phim hoạt hình lịch sử được xây dựng dựa trên những yếu tố lịch sử nên có sự tương đồng với bộ môn học. - Phim tài liệu, phim hoạt hình lịch sử đa dạng, phong phú nên kích thích tư duy, tạo sự thích thú cho học sinh khi học tập. Đây là loại phương tiện hiện đại tạo cho học sinh những pháp học tập mới, có khả năng quan sát, nghe, nhìn và lĩnh hội kiến thức chất lượng cao với tốc độ nhanh. Vì vậy, muốn sử dụng tốt và hiệu quả cần phải tìm hiểu kĩ, chuẩn bị công phu phương tiện trực quan này để khai thác thông tin hai chiều , tạo ra tình huống học tập, tạo hứng thú cho học sinh vào tiết học cũng như tạo tình cảm yêu mến với bộ môn nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học. 2. Nội dung, giải pháp và cách thực hiện. 2.1 Nội dung. Lịch sử là những sự kiện, hiện tượng đã diễn ra trong quá khứ. HS không thể trực tiếp quan sát những sự kiện, hiện tượng đó vì vậy việc nhận thức lịch sử là rất khó khăn. Tuy nhiên HS có thể hình dung được quá khứ lịch sử qua các đoạn phim tư liệu, phim hoạt hình. Phim tư liệu là loại phim được xây dựng dựa trên hình ảnh hoặc những thước phim ghi lại diễn biến sự kiện lịch sử tại thời điểm mà nó diễn ra hay phim hoạt hình được xây dựng dựa trên những tư liệu lịch sử. Do vậy nó đảm bảo được tính chính xác, chân thực của quá khứ lịch sử. Âm thanh, hình ảnh sinh động của phim tư liệu lịch sử là phương tiện tác động đến thị giác, thính giác giúp cho quá trình thu nhận thông tin của “bộ máy học” dễ dàng hơn. Tuy nhiên không chỉ giới hạn tác động ở thính giác và thị giác của HS nên GV cũng cần chú ý luôn thay đổi cách kích thích giác quan bằng cách kết hợp linh hoạt các phương pháp dạy học khác nhau trong từng bài thậm chí trong từng phần để tránh nhàm chán cho người học. Phim tư liệu, phim hoạt hình lịch sử có thể dùng ở nhiều dạng bài học như: tạo tình huống, khai thác kiến thức mới, kiểm tra, củng cố, ôn tập, sơ kết chương trình...Vì vậy căn cứ vào mục tiêu, nội dung bài học mà giáo viên lựa chọn, sử dụng đoạn phim tư liệu cho phù hợp. 2.2 Giải pháp và cách thực hiện. 2.2.1.Bước 1: Sưu tầm phim hoạt hình về lịch sử Việt Nam thành một kho học liệu. Muốn khắc sâu kiến thức cho học sinh thì phải đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới phương pháp nhằm tạo cho học sinh sự hứng thú, đam mê thì mới khắc sâu được kiến thức cho học sinh. Ông cha ta có nói: “Trăm nghe không bằng một thấy” dạy lịch sử mà giáo viên chỉ có nói, học sinh chỉ việc nghe thì học sinh không thể nhớ và đã không nhớ thì không thể khắc sâu kiến thức. Hiểu được tâm lý các em thích xem phim hoạt hình chính vì vậy giaó viên có thể sưu tầm các bộ phim hoạt hình về lịch sử Việt Nam thành một kho học liệu phục vụ cho việc dạy học của mình. Lịch sử Việt Nam có rất nhiều anh hùng dân tộc gắn với những công lao to lớn những chiến công rực rỡ. Tất cả những điều đó được xây dựng thành những thước phim hoạt hình đa dạng, hấp dẫn và sống động. Tuy nhiên đã nói đến phim thì rất đa dạng phải tìm kiếm phải chọn lọc thì mới phù hợp với nội dung của từng bài giảng. Nếu như giáo viên không chuẩn bị kho học liệu mà cứ đến phần giáo viên định cho học sinh xem phim thì lại phải mất một công đoạn, tìm kiếm và lựa chọn, công đoạn này rất tốn thời gian. Vì vậy việc xây dựng kho học liệu là một việc làm cần thiết. Tuy nhiên khi xây dựng kho học liệu giáo viên cũng cần phải sưu tầm những bộ phim hoạt hình ở những nguồn phim chính thống. Cụ thể: đối với phân môn Lịch sử lớp 7 có rất nhiều vị vua nổi tiếng gắn với những giai thoại như Đinh Bộ Lĩnh, Lý Công Uẩn, Quang Trung đến những anh hùng có công với tổ quốc 3
2. tất cả được tập hợp thành những bộ phim rất hay. Giáo viên sẽ xây dựng thành một kho học liệu như sau: Bài 14: “Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô -Đinh-Tiền Lê (938-1009)” giáo viên đưa vào kho học liệu phim cậu bé cờ lau. Bài 15: “Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Lý (1009- 1225)” giáo viên đưa vào kho học liệu phim thời niên thiếu của Lý Công Uẩn. Bài 15: “Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống (1075-1077)” giáo viên đưa vào kho học liệu Thái úy Lý Thường Kiệt đánh Ung Châu phim này có nhiều tập nằm trong 2 phần, phần 1 và phần 2 4
3. Cũng tương tư như vậy giáo viên sẽ tìm kiếm cho bài 17: “Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông- Nguyên ” phim lá cờ thêu 6 chữ vàng và phim Hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn ba lần đánh tan quân xâm lược Mông- Nguyên. Việc đưa phim lịch sử Việt Nam vào kho học liệu là một việc làm thiết thực làm giảm bớt thời gian tìm kiếm và phục vụ tích cực trong việc đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên. 2.2.2. Bước 2: Lựa chọn phim để thiết kế bài giảng. Thiết kế bài giảng là một trong những bước quan trọng dẫn đến thành công của một tiết dạy. Vì vậy, sau khi sưu tầm các bộ phim để đưa vào kho học liệu, nhiệm vụ của giáo viên là thiết kế làm sao để phù hợp với kế hoạch dạy học. Giáo viên phải thiết kế làm sao thời gian cho học sinh xem phim phải phù hợp với từng phần của bài giảng, từng thời lượng một tiết dạy trên lớp. Chẳng hạn như khi dạy bài 14 ““Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô -Đinh- Tiền Lê (938-1009) phần 2. Công cuộc thống nhất đất nước của Đinh Bộ Lĩnh và sự thành lập nhà Đinh. Ở phần này giáo viên muốn học sinh tìm hiểu về nhân vật lịch sử thông qua phim hoạt hình. Quá trình chuẩn bị ở nhà của giáo viên: Tìm kiếm trong kho học liệu phim hoạt hình lịch sử có nội dung phù hợp sách giáo khoa. Phim Cậu bé cờ lau phim hoạt hình 3D đoạt giải Bông Sen Vàng. Nội dung phù hợp, thời lượng phim 36 phút 38 giây. Thời gian phim là 36 phút 38 giây quá dài chiếm gần hết thời lượng của một tiết học nhưng giáo viên chỉ sử dụng đoạn phim ở mục 3 (Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước). Như vậy đòi hỏi giáo viên phải chọn lọc nội dung, nội dung trọng tâm của phim và thực hiện công đoạn cắt phim sao cho phù hợp với thời lượng của phần 3 bài học ( có thể từ 5 đến 7 phút). Muốn làm tốt khâu này giáo viên phải coi toàn bộ nội dung của phim sau đó chọn lọc và cắt phim cho phù hợp về thời gian và tương ứng với nội dung muốn truyền tải. 5
4. Tương tự khi dạy bài 15 “Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Lý (1009- 1225)” phần 1. Sự thành lập nhà Lý. Quá trình giáo viên chuẩn bị ở nhà: Tìm kiếm phim hoạt hình lịch sử có nội dung phù hợp sách giáo khoa. Phim Người con của Rồng ( Thời niên thiếu của Lý công Uẩn). Nội dung phù hợp, thời lượng phim 1 tiếng 21 phút. Thời gian phim là quá dài so với tiết học 45 phút. Như vậy đòi hỏi giáo viên phải chọn lọc nội dung, nội dung trọng tâm của phim và thực hiện công đoạn cắt phim sao cho phù hợp với thời lượng của bài học ( có thể từ 5 đến 7 phút). Việc chuẩn bị này giúp giáo viên chủ động trong việc khắc sâu kiến thức cho học sinh. 2.2.3.Bước 3: Thực hành bài dạy sử dụng phim hoạt hình trên lớp. Thực hành tiết dạy trên lớp là đánh giá kết quả thiết thực nhất của việc chuẩn bị ở nhà của giáo viên (Sưu tầm kho học liệu, thiết kế bài giảng ). Chính vì vậy giáo viên phải kết hợp nhuẫn nhuyễn các phương tiện dạy học trong đó có việc sử dụng công nghệ thông tin. Trong quá trình dạy học trên lớp giáo viên phải kết hợp hài hòa giữa việc xem phim với các hình thức dạy học khác. Trong quá trình sử dụng phim giáo viên phải thay đổi hình thức xem và tìm hiểu bài khác nhau để bài giảng được mới mẽ và sinh động hơn, giúp các em không bị nhàm chán, khắc sâu kiến thức cho học sinh: - Hình thức thứ nhất cho học sinh xem đoạn phim trước rồi đặt câu hỏi có nội dung trong đoạn phim vừa trình chiếu. Ví dụ: khi dạy bài 14 “Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô -Đinh-Tiền Lê (938- 1009” phần 2 Công cuộc thống nhất đất nước của Đinh Bộ Lĩnh và sự thành lập nhà Đinh. Giáo viên cho học sinh coi đoạn phim hoạt hình Cậu bé Cờ Lau. 6
5. Bộ phim đã được giáo viên chọn từ kho học liệu và đã cắt nội dung cho phù hợp với nội dung ở phần 2 bài này. Mục đích muốn học sinh khắc sâu kiến thức “Đinh Bộ Lĩnh là người động Hoa Lư thủa nhỏ thường cùng lũ bạn chăn trâu, chơi trò tập trận, khiêng kiệu, lấy bông lau làm cờ. Sau này, giữa lúc nhà Ngô suy yếu. Đinh Bộ Lĩnh đã cùng với những người thân thiết tổ chức lực lượng, rèn vũ khí, xây dựng căn cứ ở Hoa Lư. Khi nhà Ngô sụp đổ, cả nước rối loạn, Đinh Bô Lĩnh đem quân đi dẹp các sứ quân thống nhất đất nước. Năm 968 ông lên ngôi vua mở đầu thời đại nhà Đinh. Đặt tên nước là Đại Cồ Việt, đóng dô ở Hoa Lư. Sau khi coi phim xong giáo viên đưa ra một câu hỏi yêu cầu học sinh trả lời: Em trình bày công lao to lớn của Đinh Bộ Lĩnh đối với nước ta trong buổi đầu độc lập? Thông qua nội dung đoạn phim vừa xem học sinh có thể trả lời: Đinh Bộ Lĩnh có công dẹp yên các thế lực cát cứ, thống nhất đất nước, tạo điều kiện cho đất nước bước vào thời kì ổn định lâu dài. - Hình thức thứ hai đặt câu hỏi trước cho học sinh xem phim sau: VD: Khi dạy bài 15 “Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Lý (1009- 1225)” phần 1. Sự thành lập nhà Lý. Giáo viên đưa ra câu hỏi Vì sao Lý Công Uẩn lại quyết định dời đô về Thăng Long? Thăng Long có nghĩa là gì? Sau đó giáo viên cho học sinh coi đoạn phim Người con của Rồng (Thời niên thiếu của Lý công Uẩn). Bộ phim đã được giáo viên chọn từ kho học liệu và đã cắt nội dung cho phù hợp với nội dung ở phần 1 bài 15 Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Lý (1009- 1225). Sau khi xem đoạn phim xong học sinh suy nghĩ trả lời câu hỏi mà giáo viên đưa ra ban đầu, trình bày ý kiến của mình trước lớp, cả lớp tranh luận thống nhất ý kiến với nhau. Sau đó giáo viên sẽ là người chốt lại kết quả cuối cùng. Giáo viên có thể khen ngợi để khuyến khích học sinh tham gia tích cực trong việc xem và khai thác kiến thức bài học lịch sử từ phim tư liệu hoặc phim hoạt hình. Việc thay đổi hình thức dạy học như vậy làm cho học sinh sẽ chú ý hết toàn bộ đoạn phim mà giáo viên cung cấp. Hình thành cho học sinh thói quen kiên trì, sự tập trung cao độ, không bỏ sót sự kiện, thời gian (vì các em chưa biết được giáo viên sẽ yêu cầu gì đối với việc sử dụng hình thức thứ nhất, hình thức thứ hai học sinh phải tập trung cao độ để trả lời được câu hỏi giáo viên đã hỏi trước đó). Phim hoạt hình lịch sử hấp dẫn về hình dạng, số lượng, màu sắc, học sinh dễ nhớ về sự kiện và nhân vật lịch sử. Từ đó, giúp học sinh cảm thấy học tập lịch sử là một hoạt động thú vị và làm cho các em thấy yêu thích học tập Lịch sử hơn. *GV cũng cần lưu ý một số vấn đề sau: - Nội dung của phim phải bám sát nội dung bài học, thông tin do đoạn phim cung cấp phải đảm bảo độ chính xác, chân thực. - Thời lượng mỗi đoạn phim tuỳ theo dung lượng của bài học song hợp lí nhất là từ một đến ba phút, các đoạn phim không nên quá dài. - Số lần sử dụng phim cho một tiết học không nên quá ba lần vì GV còn phải kết hợp sử dụng các phương pháp khác. Hơn nữa nếu số lần xem phim quá nhiều dễ làm cho HS không tập trung vào nội dung bài học. * TIẾT DẠY MINH HỌA: (kèm theo) C. KẾT LUẬN: Khắc sâu kiến thức lịch sử là một việc làm cần thiết trong quá trình giảng dạy bộ môn. Thông qua môn học Lịch sử, các em thấy được rằng đất nước chúng ta có được như ngày hôm nay thì biết bao thế hệ cha, anh đã không tiếc hi sinh thân mình, họ đã ngã xuống vì nền độc 7
6. lập tự do của tổ quốc, họ là những con người giàu lòng yêu quê hương đất nước. Để từ đó, học sinh sẽ tự hào hơn về quê hương, đất nước và luôn mong muốn làm những điều tốt đẹp cho dân tộc, cho đất nước của mình. Góp phần giáo dục học sinh có ý thức tự giác, tích cực học tập, rèn luyện bản thân. Việc sử dụng phim hoạt hình trong giảng dạy phân môn lịch sử nhằm khắc sâu kiến thức cũng nhằm thực hiện mục tiêu chung chương trình phổ thông mới. Đó là góp phần cùng các môn học và hoạt động giáo dục khác hình thành, phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung, đặc biệt là tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào về truyền thống dân tộc, thái độ tôn trọng sự đa dạng của lịch sử thế giới và văn hoá nhân loại, khơi dậy ở học sinh ước muốn khám phá thế giới xung quanh, vận dụng những điều đã học vào thực tế. Những nội dung nhóm Lịch sử vừa trình bày có thể chưa thật đầy đủ, sâu sắc. Rất mong nhận được sự nhận xét, góp ý của qúy thầy cô giáo, Ban lãnh đạo Nhà trường để nâng cao hơn nữa hiệu quả của chuyên đề. Xin chân thành cảm ơn! Thực hiện NHÓM GV LỊCH SỬ 8