Giáo án môn Ngữ Văn Lớp 7 - Bài 1: Tiếng nói của vạn vật (Làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ)

Nội dung tài liệu: Giáo án môn Ngữ Văn Lớp 7 - Bài 1: Tiếng nói của vạn vật (Làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ)

1. ? Đâu là những điểm cần lưu ý khi làm một bài thơ( nói chung), làm một bài thơ thơ( nói chung), làm một bài thơ BỐN CHỮ BỐN CHỮ HOẶC NĂM CHỮ HOẶC NĂM CHỮ nói riêng? nói riêng B2 Cá nhân HS thực hiện nv Đọc và trả lời câu hỏi. B3 HS trình bày câu trả lời-> các hs khác bổ sung. HS trình bày được các ý cơ bản: B4 HS + GV dựa vào câu trả lời của các bạn-> 5 ý đầu: Lưu ý cách làm Tóm lược nội dung cần lưu ý: thơ( nói chung) Ý cuối: Cách làm thơ bốn chữ, năm chữ. I. Tìm hiểu tri thức về kiểu bài “ LÀM MỘT BÀI THƠ BỐN CHỮ HOẶC NĂM CHỮ” Hoạt động 2: Hướng dẫn Phân tích kiểu văn bản. a. Mục tiêu: Nhận biết các yêu cầu về kiểu bài thông qua việc đọc và phân tích ngữ liệu tham khảo. b. Nội dung: Các yêu cầu về kiểu bài thông qua việc đọc và phân tích ngữ liệu. c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về đặc điểm, yêu cầu của kiểu bài thông qua việc đọc và phân tích ngữ liệu tham khảo. d. Tổ chức thực hiện: B1 ▪ Cá nhân HS đọc thầm bài thơ Nắng hồng. - HS đọc thầm bài thơ Nắng Chú ý những phần được đánh số và box hồng-> Xác định được nhiệm thông tin tương ứng. vụ ht -> Trả lời tốt các câu hỏi ▪ Thảo luận nhóm đôi 6 câu hỏi Hướng dẫn qua việc thảo luận nhóm đôi. phân tích kiểu văn bản (sgk/tr.23) -HS Xác định được: B2 ▪ HS đọc Ngữ liệu. Theo dõi các box thông * Box1: Miêu tả lần lượt từng tin hướng dẫn-> Tìm câu trả lời các câu hỏi hiện tượng thiên nhiên, cuộc Hướng dẫn phân tích văn bản.. sống. *Box2: Sử dụng các bptt: B3 ▪ HS trình bày câu trả lời Nhân hóa, So sánh, Ẩn dụ. 3
2. B4 ▪ GV trình chiếu bài thơ-> hướng dẫn hs *Box3: Dẫn dắt người đọc đến đọc, qs -> các dấu hiệu 1,2,3-> nhận biết những liên tưởng bất ngờ, thú cách thể hiện bài thơ của tác giả Bảo Ngọc. vị. II. Hướng dẫn Phân tích kiểu văn bản. 1.Ngữ liệu tham khảo : Văn bản Nắng hồng ( Bảo Ngọc)- (sgk/tr. 23) a. Thể thơ: thể thơ 5 chữ. b. Những hình ảnh và các biện pháp nghệ thuật trong bài thơ: - Hình ảnh: Cây khoác tấm áo nâu, Áo trời thì xám ngắt, Mưa phùn giăng đầy ngõ, Lối quê gió lạnh đầy, Màn sương ôm dáng mẹ - Các biện pháp: nhân hóa, so sánh c. Tác dụng của các bptt trong sáng tác thơ/văn: - Phép nhân hóa giúp cho các sự vật trở nên sinh động hơn trong suy nghĩ, đem lại cho người đọc cảm giác gần gũi, thân thiết - Phép so sánh có tác dụng gợi hình, giúp cho việc mô tả sự việc, sự vật được cụ thể, sinh động hơn d. Làm thơ không phải chỉ là miêu tả sự vật, hiện tượng mà còn phải thể hiện cảm xúc và cách nhìn mới lạ, thú vị về cuộc sống.Thể hiện ở 2 khổ thơ cuối bài thơ: tác giả đã ẩn dụ dáng mẹ với đốm nắng đang trôi trên bầu trời, giọt nắng hồng trong nụ cười của mẹ tạo hình ảnh mới mẻ, độc đáo. e. Gieo vần: sử dụng vần lưng (giấu - sâu, dáng - đang ) và vần chân (đâu - nâu, lửa - đưa ) 2. Kết luận: Những điểm cần lưu ý khi làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ - Đặt nhan đề phù hợp với nội dung - Bài thơ sử dụng chủ yếu vần chân hoặc vần lưng - Cách ngắt nhịp 2/2 cho thơ bốn chữ hoặc 3/2, 2/3 cho thơ năm chữ - Bài thơ thể hiện cách nhìn, cách cảm nhận của người viết về cuộc sống Hoạt động 3: Hướng dẫn Lý thuyết về quy trình viết. a. Mục tiêu: Nhận biết được những lưu ý khi thực hiện các bước trong quy trình làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ. b. Nội dung: Quy trình làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ. c. Sản phẩm: PHT- Bảng tóm tắt quy trình làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ. Quy trình viết Thao tác cần làm Tác dụng Bước 1: Trước khi viết 4
3. Bước 2: Tìm ý tưởng Bước 3: Làm thơ Bước 4: Chỉnh sửa và chia sẻ d.Tổ chức thực hiện: B1 -GV giao nhiệm vụ học tập cho HS: - HS Hiểu và thực hiện đúng ▪ Đọc và Xác định yêu cầu của đề bài( theo yêu cầu nhiệm vụ của GV sgk/tr.24) Hãy làm một bài thơ bốn chữ đề ra: Xác định yêu cầu của đề hoặc năm chữ thể hiện cảm xúc của em về bài -> làm một bài thơ bốn chữ một sự vật, hiện tượng nào đó của thiên hoặc năm chữ thể hiện cảm nhiên hoặc cuộc sống. xúc của em về một sự vật, hiện ▪ Đọc phần Hướng dẫn quy trình Viết tượng nào đó của thiên nhiên (sgk/tr.24)-> Thảo luận nhóm nhỏ ( 4-6 hs) hoặc cuộc sống. -> Điền thông tin vào PHT. - Thực hiện tl nhóm hiệu quả, B2 ▪ HS đọc phần Hướng dẫn quy trình viết-> nghiêm túc. Thảo luận nhóm-> Hoàn thành PHT. - Sản phẩm trình bày rõ ràng, B3 ▪ Đại diện 1-2 nhóm HS trình bày-> Các trình bày ý kiến, bổ sung, hoàn nhóm khác nx, bổ sung. thiện được nội dung kiến thức B4 ▪ GV + HS cùng đánh giá, nhận xét-> Kết trên PHT và vở ghi HS. luận dựa vào kiến thức sgk. ▪ GV trình chiếu cho HS PHT đã được bổ sung hoàn chỉnh. III. Quy trình Viết / Làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ Quy trình viết Thao tác cần làm Tác dụng Bước 1: Trước khi viết -Xác định mục đích, người đọc Xác định được đối -Đọc lại các vb1 & 2 tượng người đọc, -Quan sát các hiện tượng của cs. mục đích viết, học cách viết. Bước 2: Tìm ý tưởng -Tập trung cảm xúc, suy ngẫm vào 1 Định hình ý tưởng. hiện tượng, sự vật. -Liệt kê các ý tưởng nảy sinh. Bước 3: Làm thơ -Lựa chọn các từ ngữ, hình ảnh, biện Thể hiện ý tưởng. pháp nghệ thuật và các từ có vần giống hoặc gần giống về âm điệu. Bước 4: Chỉnh sửa và -Sử dụng bảng kiểm -> tự kiểm soát Làm cho bài thơ chia sẻ và điều chỉnh bài thơ. hay hơn. C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP: LÀM MỘT BÀI THƠ BỐN CHỮ HOẶC NĂM CHỮ Hoạt động 1: Chuẩn bị trước khi viết a. Mục tiêu: Xác định được mục đích, ngươi đọc và đề tài cho bài thơ sẽ viết. 5
4. b. Nội dung: Mục đích, ngươi đọc và đề tài cho bài thơ sẽ viết. c. Sản phẩm: Câu trả lời của hs về việc xác định mục đích, ngươi đọc và đề tài cho bài thơ d. Tổ chức thực hiện: B1 GV yêu cầu HS đọc đề bài sgk/tr.24-> thảo - HS Hiểu và thực hiện đúng theo yêu luận nhóm đôi theo gợi ý sau: cầu nhiệm vụ của GV đề ra: TL nhóm ▪ Em định viết về đề tài gì? và trả lời câu hỏi-> Chia sẻ với các ▪ Em viết bài thơ này nhằm mục đích nhóm khác-> tham khảo. gì? - Cụ thể: ▪ Người đọc bài thơ của em có thể là + Đọc lại những bài thơ ở phần Đọc ai? để học cách nhìn, cách cảm nhận B2 Nhóm đôi HS thực hiện nvht: cùng chia sẻ cuộc sống của các nhà thơ về đề tài, mục đích, đối tượng , với bạn . + Ngắm nhìn những hình ảnh của B3 Đại diện 1-2 nhóm trả lời-> các nhóm khác cuộc sống quanh em bổ sung. B4 GV nhận xét kết quả thực hiện nvht của - Nghe và ghi nhận những ý kiến của HS. các bạn và của GV -> tham khảo. IV. LUYỆN TẬP Câu 1: Hãy làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ thể hiện cảm xúc của em về một sự vật, hiện tượng nào đó của thiên nhiên hoặc cuộc sống Bước 1: - Xác định/ Chọn đề tài sáng tác thơ. Cảm xúc của em về một sự vật, hiện tượng của thiên nhiên hoặc cuộc sống. - Mục đích sáng tác: Chia sẻ, thể hiện cảm xúc. - Đọc giả: Thầy cô, bạn học, người thân, . Hoạt động 2: Tìm hiểu ý tưởng cho bài thơ và Làm thơ bốn chữ/năm chữ ( ở nhà) a. Mục tiêu: Biết cách tìm ý tưởng và Làm một bài thơ bốn chữ/năm chữ b. Nội dung: PHT tìm ý tưởng sáng tác. Bài thơ bốn chữ/năm chữ của HS. PHIẾU HỌC TẬP Ý tưởng của tôi về bài thơ sẽ viết. 1.Sự việc, con người, cảnh sắc thiên 2.Từ ngữ, hình ảnh nảy sinh 3.Tôi viết nhiên đã để lại cho tôi cảm xúc sâu sắc trong đầu tôi là: điều này ra là: để: c. Sản phẩm: Nội dung đã hoàn thành trên PHT; Bài thơ do HS viết. d. Tổ chức thực hiện: B1 GV yêu cầu HS: 6
5. ▪ Từ đề tài đã xác định-> hãy tìm ý tưởng - HS hoàn thành đúng yêu cầu cho bài thơ bằng cách điền vào PHT PHT. trên. - Hoàn thành có ý thức bài tập ở ▪ Thể hiện các ý tưởng lần lượt thành các nhà. Cụ thể: dòng thơ theo chỉ dẫn ở Bước 3. -> Tập trung vào một sự vật, hiện ▪ HS viết tối thiểu 1 khổ thơ. tượng để lại cho em ấn tượng, cảm B2 Cá nhân HS thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo thứ xúc sâu sắc-> Liệt kê và thể hiện tự -> Vào lớp chia sẻ với bạn cùng nhóm. những ấn tượng, cảm xúc đó bằng B3 HS chuẩn bị trình bày thơ theo nhóm đôi/ các biện pháp tu từ, những nhóm 4-6hs-> cả lớp. từ ngữ thích hợp: (gợi tả âm thanh, B4 GV + HS nhận xét mức độ hoàn thành nvht ở mùi vị, màu sắc, hình ảnh của sự nhà của HS.( GV+ HS chưa đánh giá công vật, hiện tượng); Ngắt nhịp phù khai trước lớp-> hs cần tự đánh giá trước/đánh hợp. giá nhóm đôi-> cả lớp. - Đọc diễn cảm-> Thực hiện chia sẻ, góp ý có hiệu quả các sản phẩm của từng cá nhân hs. - Ghi nhận sản phẩm hoàn chỉnh vào vở ghi hs. Bước 2: Tìm ý tưởng cho bài thơ. + Tập trung vào một sự vật, hiện tượng để lại cho em ấn tượng, cảm xúc sâu sắc + Liệt kê những ý tưởng, cảm xúc mà em có. Bước 3: Làm thơ. + Thể hiện những ấn tượng, cảm xúc đó bằng những từ ngữ thích hợp + Chọn những từ ngữ gợi tả âm thanh, mùi vị, màu sắc, hình ảnh của sự vật, hiện tượng + Sử dụng các biện pháp tu từ + Ngắt nhịp phù hợp + Đọc diễn cảm. Hoạt động 3: Xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm. 1. Xem lại và chỉnh sửa a. Mục tiêu: Biết cách xem lại và chỉnh sửa các bài viết của bản thân. Nhận xét được về bài viết của bạn cùng lớp. b. Nội dung: Phần nhận xét, đánh giá bài viết của HS. c. Sản phẩm: Phần nhận xét, đánh giá bài viết của HS. d. Tổ chức thực hiện: B1 - GV yêu cầu HS dùng bảng kiểm(sgk/tr.24,25)-> -HS biết kiểm tra và tự chỉnh sửa tự kiểm tra lại bài thơ đã viết và tự chỉnh sửa. bài thơ của mình-> tự tin thể -GV mời 1 số HS đọc bài thơ đã chỉnh sửa của hiện đọc diễn cảm trước lớp-> tự mình trước lớp-> Các HS khác dựa vào bảng kiểm giác bổ sung, hoàn thiện bài thơ nhận xét, bổ sung cho bài làm của bạn. của mình và các bạn. 7
6. B2 -Cá nhân HS thực hiện -> GV + HS cùng bổ sung, B3 hoàn chỉnh bài thơ cho nhau. -Dựa vào bảng kiểm sgk/tr. 24,25. B4 GV +HS dựa vào các phương diện sau để cùng -HS tự rút ra những ưu điểm, nhận xét, bổ sung: hạn chế của bản thân và các bạn + Những ưu điểm cần phát huy. qua các bài thơ tự sáng tác. + Những hạn chế cần chỉnh sửa. -HS rút kinh nghiệm cách sử + Cách sử dụng bảng kiểm để nhận xét đánh giá dụng bảng kiểm từ SGK để nhận của HS có hiệu quả không?-> GV hướng dẫn lại( xét, đánh giá bài làm của bản nếu cần) thân và các bạn. + Sự sáng tạo của HS về nội dung và hình thức của - Kiểm tra xong -> điều chỉnh bài thơ như thế nào?.... bài thơ-> chia sẻ đến người đọc ( tùy chọn) Bước 4: Chỉnh sửa và chia sẻ. - Đọc lại bài thơ bằng giọng điệu phù hợp. Bài thơ tham khảo: Hoa đào nở đỏ Hoa mơ trắng ngần Búp non nhu nhú Cùng chào mùa xuân Rồi cánh mơ rụng Đào phai hết màu Cành xanh lá biếc Mùa xuân về đâu? A, Em biết rồi! Mùa xuân rất lạ Ú tim nắng hè Ẩn vào chùm quả (Nguồn: Sưu tầm) => Kết hợp bảng kiểm điều chỉnh hình thức và nội dung bài thơ. 8
7. 2. Rút kinh nghiệm. a. Mục tiêu: Rút ra được kinh nghiệm khi làm thơ bốn chữ hoặc năm chữ. b. Nội dung: c. Sản phẩm: Những kinh nghiệm của HS về cách làm thơ bốn chữ hoặc năm chữ. d. Tổ chức thực hiện: B1 GV sử dụng kĩ thuật trình bày 1phút -> hs chia sẻ --> hs chia sẻ được những kinh nhanh những kinh nghiệm của bản thân sau khi nghiệm của bản thân sau khi làm 1 bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ. làm 1 bài thơ bốn chữ hoặc năm B2 HS suy nghĩ và chuẩn bị kinh nghiệm định chia chữ sẻ. -> Rút ra được kết luận chung B3 1-2 HS chia sẻ những kinh nghiệm của bản thân. về B4 GV+ HS tổng kết các ý kiến-> Nhận xét chung-> những kinh nghiệm để làm tốt 1 Rút ra kết luận chung. bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ Câu 2 : .Em rút ra kinh nghiệm gì về cách làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ? - Bài thơ gồm có các dòng thơ bốn chữ hoặc năm chữ. - Bài thơ cần có nhịp (2/2 nếu là thơ bốn chứ hoặc 2/2, 3/2 nếu là thơ năm chữ), vần thơ (vần gần nhau hoặc giống nhau). - Bài thơ cần thể hiện được ý nghĩa của bài, có hình ảnh, mạch cảm xúc và xoay quanh một chủ đề. - Bài thơ cần sử dụng một số biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,... D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG VÀ MỞ RỘNG a. Mục tiêu: - Vận dụng được cách làm thơ bốn chữ, năm chữ. - Biết chủ động tích cực thực hiện những công việc của bản thân trong học tập. b. Nội dung: c. Sản phẩm: Bài thơ được công bố của HS. d. Tổ chức thực hiện: B1 -HS từ bài viết đã được học-> chỉnh sử-> rút kinh nghiệm. GV yêu cầu HS về nhà chọn 1 trong 2 nhiệm vụ sau-> hoàn thành. 1) Sửa lại bài thơ của bản thân-> hoàn chỉnh-> công bố. 2) Viết tiếp bài thơ đã viết ở lớp-> công bố trên nhóm lớp/ bảng tin học tập ở trường. => Cùng tham gia bình chọn bài thơ hay . B2 HS thực hiện nvht ở nhà. B3 HS thực hiện công bố 1 trong 2 sản phẩm được giao theo đúng quy định.-> Cùng bình chọn bài thơ hay theo yêu cầu. B4 GV+ HS cùng nhận xét thái độ tích cực, chủ động và mức độ hoàn thành nhiệm vụ học tập của HS. Gv công bố bảng kiểm bình chọn và kết quả bình chọn bài thơ hay nhất. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY 9